Trình tự Xét xử công minh -Phần 3: Những trường hợp đặc biệt – Chương 31- Quyền được xét xử công bằng trong tình trạng khẩn cấp

Bản dịch của Vũ Quốc Ngữ

Defend the Defenders

Nguồn: Amnesty International

31.1 Quyền được xét xử công bằng trong tình trạng khẩn cấp

31.2 Hạn chế các quyền

31.2.1 Những yêu cầu thủ tục

31.2.2 Tuân thủ các nghĩa vụ quốc tế

31.3 Khi nào quốc gia trong tình trạng khẩn cấp?

31.4 Sự cần thiết và tương xứng

31.5 Những quyền được xét xử công bằng có thể không bao giờ bị hạn chế

31.5.1 Những quyền không thể bị hạn chế trong những trường hợp bị kết án tử hình

31.5.2 Luật nhân đạo quốc tế

====================

31.1 Quyền được xét xử công bằng khi quốc gia trong tình tình trạng khẩn cấp

Một số quyền con người được bảo đảm trong các điều ước quốc tế nhân quyền, như quyền không

bị tra tấn hoặc ngược đãi khác, có thể không bao giờ bị hạn chế hoặc giới hạn trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Tuy nhiên, ICCPR, Công ước châu Mỹ, Hiến chương Ả Rập và Công ước châu Âu cho phép các quốc gia tạm thời hạn chế việc thực thi đầy đủ quyền con người trong những hoàn cảnh giới hạn, và chỉ trong phạm vi nhỏ do yêu cầu nghiêm ngặt của tình hình. Từng tổ chức đặt ra bối cảnh cho phép hạn chế một số quyền con người và một danh mục các quyền mà không bị cản trở, và thủ tục yêu cầu của giới hạn.

Trong khi không phải tất cả các quyền được xét xử công bằng được liệt kê như là không bị giới hạn trong ICCPR, Công ước Mỹ, Điều lệ Ả Rập và Công ước châu Âu, Ủy ban Nhân quyền và

luật học của Tòa án Liên Mỹ tuyên bố rằng nhiều quyền về xét xử công bằng là không thể vi phạm. (Xem phần 5 dưới đây)

Ví dụ, Ủy ban Nhân quyền nói rằng việc tôn trọng các quy định của pháp luật và các nguyên tắc về tính hợp pháp đòi hỏi các yêu cầu cơ bản của xét xử công bằng phải được tôn trọng ở tất cả các thời điểm.

Ngoài ra, Ủy ban Nhân quyền cho rằng thủ tục tố tụng trong trường hợp hình phạt tử hình, kể cả trong tình trạng khẩn cấp, phải phù hợp với quy định của ICCPR, bao gồm các Điều 14 và 15.

Việc hạn chế một số quyền không được xung đột với các nghĩa vụ luật pháp quốc tế khác của nhà nước, phải phù hợp với nghĩa vụ của nhà nước theo (nhiều) điều ước quốc khác, luật nhân đạo quốc tế và luật pháp quốc tế. (Xem Chương 32-Quyền xét xử công bằng trong xung đột vũ trang)

Hiến chương Châu Phi và một số điều ước quốc tế nhân quyền (chuyên biệt) khác – bao gồm Công ước về Quyền trẻ em, Công ước về xóa bỏ phân biệt đối xử đối với phụ nữ (CEDAW), Công ước chống Tra tấn, Công ước về thủ tiêu, Công ước chống phân biệt chủng tộc và Công ước lao động di cư- không cho phép bất cứ sự hạn chế nào trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Tất cả những điều ước đó đều có những đảm bảo phù hợp với người bị nghi ngờ, bị can, bị kết án về tội hình sự.

Quyền xét xử công bằng cũng được đặt ra trong một loạt các tiêu chuẩn nhân quyền không phải là điều ước quốc tế, chẳng hạn như Tuyên ngôn chung, Các nguyên tắc, Các nguyên tắc cơ bản về vai trò của luật sư, Các nguyên tắc cơ bản về tính độc lập của ngành tư pháp, và Các quy tắc chuẩn mực tối thiểu. Tiêu chuẩn không hiệp ước áp dụng vào mọi lúc và trong mọi tình huống. Chúng không cho phép việc áp dụng các tiêu chuẩn thấp hơn trong thời gian khẩn cấp.

Các nguyên tắc về xét xử công bằng ở châu Phi tuyên bố rõ ràng rằng “không có hoàn cảnh nào … có thể được viện dẫn để biện minh cho việc vi phạm quyền được xét xử công bằng”.

Trong thời gian khủng hoảng, các quốc gia có nhiều khả năng không tôn trọng quyền được xét xử công bằng. Tuyên bố khẩn cấp thường đưa ra bởi chính phủ với quyền lực có thể tự đặt ra các quy định và yêu cẩu mà trong nhiều trường hợp thường không tuân thủ quy trình thông thường.

Luật hình sự mới thường được ban hành, bao gồm hạn chế về quyền tự do ngôn luận, lập hội và hội họp. Quyền hạn rộng hơn trong việc bắt và tạm giam, thời gian giam giữ dài trong trại giam, toà án đặc biệt và các thủ tục xét xử tóm tắt cũng thường được áp dụng.

31.2 Hạn chế quyền

ICCPR, Công ước châu Mỹ, Hiến chương Ả Rập và Công ước châu Âu mỗi công ước đặt ra bối cảnh cho phép việc hạn chế, một danh mục các quyền mà là rõ ràng không bị hạn chế, và thủ tục yêu cầu về hạn chế. Các quy định cho phép quốc gia có thể hạn chế một số quyền nhất định trong hoàn cảnh nhất đinh, nhưng chỉ được áp dụng trong phạm vi nhỏ do tính nghiêm ngặt của tình hình.

Nhiều biện pháp hạn chế có thể không vô hiệu hoá hiệu quả một quyền. Hơn nữa, bất kỳ quyền hay khía cạnh của quyền không bị hạn chế hoàn toàn.

Các biện pháp hạn chế không được phân biệt đối xử trên cơ sở chủng tộc, màu da, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo hay nguồn gốc xã hội.

Mặc dù việc hạn chế của Công ước châu Âu không bao gồm một điều khoản không phân biệt đối xử, Tòa án châu Âu đã cho rằng một hạn chế của Anh quốc về an ninh quốc gia có sự phân biệt đối với người ngoại quốc và như vậy là không cân xứng, là mối đe doạ cho tính bình đằng giữa các dân tộc.

Khi tuyên bố tình trạng khẩn cấp, một chính phủ vẫn còn bị ràng buộc bởi các quy định của pháp luật, bao gồm cả những nghĩa vụ luật pháp quốc tế mà từ đó nó có thể không hoặc chưa hạn chế quyền con người. Bất kỳ hạn chế tạm thời về quyền phải phù hợp với các nghĩa vụ khác của nhà nước, theo điều ước quốc tế và luật tục, bao gồm cả luật nhân đạo quốc tế. (Xem Chương 32 về quyền xét xử công bằng theo luật nhân quyền và luật nhân đạo trong thời gian xung đột vũ trang và các nghĩa vụ của các quốc gia trong việc thực hiện quyền kiểm soát một vùng lãnh thổ hoặc một nhóm người bên ngoài biên giới của họ.)

Để đảm bảo sự tôn trọng các quy định của pháp luật và quyền con người, cả một tuyên bố tình trạng khẩn cấp và các biện pháp khẩn cấp phải chịu sự giám sát tư pháp. Giám sát như vậy nên đảm bảo rằng các tuyên bố, các biện pháp khẩn cấp và thực hiện phù hợp với luật pháp quốc gia và quốc tế.

Mục đích của một bất kỳ hạn chế nào là nhằm khôi phục trạng thái bình thường của quốc gia nơi mà quyền con người được tôn trọng đầy đủ. Trong thực tế, tuy nhiên, các giới hạn nghiêm ngặt về phạm vi cho phép của quyền lực khẩn cấp và thủ tục tố tụng đã được bỏ qua và điều khoản hạn chế đã bị lạm dụng, từ chối quyền lợi của con người, bao gồm cả quyền xét xử công bằng, dưới vỏ bọc của một mối đe dọa cho an ninh quốc gia.

Yêu cầu thủ tục và nội dung của hạn chế quyền con người (được mô tả dưới đây) nhằm mục đích để giới hạn phạm vi, mức độ và bản chất của các hạn chế về quyền trong trường hợp khẩn cấp.

31.2.1 Yêu cầu thủ tục

Các quy định của điều ước quốc tế nhân quyền mà cho phép hạn chế chứa các thủ tục yêu cầu quan trọng.

Yêu cầu chính phủ khi loan báo chính thức tình trạng khẩn cấp cần cam kết  đảm bảo các nguyên tắc về tính hợp pháp và các quy định của pháp luật, và ngăn chặn sự tùy tiện.

Các quốc gia áp dụng hạn chế phải thông báo cho các quốc gia khác là thành viên của Công ước về các hạn chế.

Ủy ban Nhân quyền, Tòa án và Ủy ban Liên Mỹ, Ủy ban Nhân quyền Ả Rập và Tòa án châu Âu, những cơ quan xem xét việc thực hiện của ICCPR, Công ước châu Mỹ, Ả rập và Điều lệ Công ước châu Âu tương ứng, xem xét sự cần thiết và tương xứng của các hạn chế và biện pháp tạm thời được thông qua.

31.2.2 Tuân theo nghĩa vụ quốc tế

Bất kỳ hạn chế tạm thời về quyền được công nhận trong ICCPR, Công ước châu Mỹ,

Hiến chương Ả Rập và Công ước châu Âu phải phù hợp với nghĩa vụ của quốc gia theo luật pháp quốc tế, bao gồm cả luật nhân đạo quốc tế và tập quán luật pháp quốc tế.

Điều này có nghĩa rằng:

• Các nghĩa vụ trong hiệp ước nhân quyền khác mà không thể bị hạn chế phải được tôn trọng;
• Các nghĩa vụ không thể bị hạn chế trong luật nhân quyền, bao gồm cả nghĩa vụ xét xử công bằng, ưu tiên áp dụng trên bất kỳ quy định nào theo một hiệp ước cho phép hạn chế;
• khi luật nhân đạo quốc tế áp dụng – trong cuộc xung đột vũ trang quốc tế, chiếm đóng và xung đột vũ trang phi quốc tế – những bảo đảm xét xử công bằng theo luật pháp có hiệu lực.

(Xem Chương 32 về quyền xét xử công bằng trong thời gian xung đột vũ trang)

31.3 Quốc gia có tình trạng khẩn cấp?

Theo công ước nhân quyền quốc tế, tình trạng khẩn cấp có thể được tuyên bố chỉ khi có một mối đe dọa đặc biệt và nghiêm trọng đối với một quốc gia, chẳng hạn như việc sử dụng hoặc đe dọa vũ lực từ bên trong hoặc bên ngoài đang đe dọa sự tồn tại  hoặc sự toàn vẹn lãnh thổ của một quốc gia.

Mỗi hiệp ước cho phép hạn chế đặt ra bối cảnh cho phép sự hạn chế. ICCPR, Điều lệ Ả rập và Công ước châu Âu cho phép hạn chế trong thời gian tình trạng khẩn cấp công cộng khi có sự đe dọa đến cuộc sống của dân tộc.

Công ước châu Âu quy định cụ thể rằng sự hạn chế có thể xảy ra “trong thời chiến”.

Công ước châu Mỹ cho phép hạn chế “trong thời gian chiến tranh, nguy hiểm công cộng, hoặc trường hợp khẩn cấp khác đe dọa sự độc lập, an ninh của một quốc gia”.

ICCPR, Điều 4

“1. Trong thời gian khẩn cấp công cộng đã được công bố khi mà cuộc sống của dân tộc bị đe doạ, các quốc gia thành viên Công ước có thể hạn chế một số nghĩa vụ của mình theo Công ước này trong phạm vi yêu cầu nghiêm ngặt bởi các nhu cầu cấp bách của tình hình, với điều kiện là các biện pháp đó không trái với các nghĩa vụ khác của quốc gia theo pháp luật quốc tế và không liên quan đến phân biệt đối xử chỉ vì lý do chủng tộc, màu da, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo hay nguồn gốc xã hội.

2. Không hạn chế các Điều 6, 7, 8 (đoạn I và 2), 11, 15, 16 và 18.
3. Một quốc gia nào thành viên Công ước mà sử dụng các quyền hạn chế phải thông báo ngay lập tức cho các quốc gia khác cũng là thành viên của Công ước này, thông qua trung gian là Tổng thư ký Liên Hợp quốc, các quy định mà nó đã hạn chế và lý do của sự hạn chế. Một thông báo tiếp theo được thực hiện, thông qua cùng trung gian, vào ngày mà nó chấm dứt sự hạn chế.

Tòa án châu Âu đã làm rõ rằng “khẩn cấp công cộng đe dọa đến cuộc sống của dân tộc” là “một tình huống đặc biệt của cuộc khủng hoảng hoặc khẩn cấp mà ảnh hưởng đến toàn bộ dân số và tạo thành một mối đe dọa cho cuộc sống tổ chức của cộng đồng tạo nên nhà nước đó”.

Tòa án châu Âu đã cho rằng các quốc gia có một “biên độ rộng của sự đánh giá” trong việc quyết định liệu có trường hợp khẩn cấp đe dọa đến cuộc sống của dân tộc. Tuy nhiên, Tòa án châu Âu, cũng như Ủy ban Nhân quyền và Tòa án và Ủy ban Liên Mỹ đánh giá xem việc tuyên bố tình trạng khẩn cấp có hợp lý hay không và liệu các biện pháp hạn chế có cần thiết và tương xứng.

Ủy ban châu Âu đã tuyên bố rằng để hội đủ điều kiện như là một tình huống trong đó hạn chế được cho phép, các trường hợp khẩn cấp công cộng phải đang là thực tế hay sắp xảy ra; nó phải có tác dụng trên cả nước; sự tiếp tục của cuộc sống có tổ chức của cộng đồng phải bị đe dọa; và nó phải là đặc biệt trong đó các biện pháp bình thường hoặc hạn chế cho phép của Công ước châu Âu phải không hiệu qu rõ ràng.

Nhiều quốc gia đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp để đối phó với bạo lực, bao gồm từ các nhóm vũ trang, mà họ mô tả như là “khủng bố”. Đáng chú ý, các tòa án nhân quyền, bao gồm cả Tòa án châu Âu và Tòa án liên Mỹ không tranh cãi về đặc tính của các tình huống như trường hợp khẩn cấp ở Bắc Ireland, Thổ Nhĩ Kỳ hoặc ở Peru; nhưng, ví dụ, trong trường hợp  Thổ Nhĩ Kỳ và Peru, các toà án kết luận rằng những biện pháp hạn chế không thực sự cần thiết hoặc tương ứng để giải quyết các trường hợp khẩn cấp. (Xem Phần 31.3 dưới đây.)

Hướng dẫn CoE về nhân quyền và chống khủng bố, được thông qua sau các cuộc tấn công

tại Hoa Kỳ vào ngày 11/9/2001, phản ánh trường hợp pháp luật của Tòa án châu Âu, bao gồm các khả năng và các thông số cho sự hạn chế áp dụng Công ước châu Âu, khi chủ nghĩa khủng bố diễn ra “trong một tình huống chiến tranh hoặc tình trạng khẩn cấp công cộng khác đe dọa đến cuộc sống của quốc gia “. Hội đồng Nghị viện của Hội đồng châu Âu, tuy nhiên, kêu gọi các thành viên Hội đồng châu Âu không hạn chế việc thực hiện Công ước châu Âu, trong bối cảnh cuộc chiến chống lại chủ nghĩa khủng bố. Chỉ có một quốc gia thuộc Hội đồng châu Âu đã hạn chế là Vương quốc Anh trong năm 2001. (xem Phần 31.4 dưới đây).

Theo định nghĩa, một tình trạng khẩn cấp là một phản ứng pháp lý tạm thời với một mối đe dọa. Một nhà nước vĩnh viễn trong tình trạng khẩn cấp là một mâu thuẫn về khái niệm. Thật không may, tình trạng khẩn cấp đôi khi trở nên gần như vĩnh viễn, bởi vì nó không bao giờ được xoá bỏ, nhiều lần gia hạn, hoặc vì các biện pháp đặc biệt được giữ lại trong pháp luật sau khi tình trạng khẩn cấp kết thúc.

Thay vì tập trung vào tính chất tạm thời các biện pháp hạn chế, Tòa án châu Âu đã tập trung vào tính tương xứng của các biện pháp, xem xét những vấn đề như phạm vi, thời gian của việc áp dụng các hạn chế và các cơ chế để đánh giá thường xuyên sự cần thiết tiếp tục của chúng.

31.4 Sự cần thiết và tương xứng

Bất kỳ hạn chế tạm thời về quyền trong tình trạng khẩn cấp và các biện pháp hạn chế phải được yêu cầu nghiêm ngặt bởi các tình huống cụ thể. Các nguyên tắc tương xứng đòi hỏi rằng các biện pháp hạn chế phải hợp lý và cần thiết để giải quyết các trường hợp khẩn cấp đặc biệt đe dọa đến cuộc sống của dân tộc. Nó cũng đòi hỏi có sự đánh giá thường xuyên về sự cần thiết của các hạn chế đó bởi ngành lập pháp và hành pháp, nhằm xoá bỏ hạn chế càng sớm càng tốt.

Hạn chế tạm thời về quyền lợi và các biện pháp hạn chế phải không liên quan đến hoặc là kết quả của sự phân biệt đối xử, bao gồm cả trên cơ sở như chủng tộc, màu da, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo hay nguồn gốc xã hội.

Mức độ can thiệp với các quyền và phạm vi của bất kỳ biện pháp hạn chế nào (cả về lãnh thổ và thời gian mà nó được áp dụng) phải “đứng trong một mối quan hệ hợp lý với những gì là thực sự cần thiết để chống lại các trường hợp khẩn cấp đe dọa đến cuộc sống của quốc gia”. Các yêu cầu tương xứng có thể yêu cầu các biện pháp khẩn cấp được giới hạn cho một phần cụ thể của đất nước.

Tòa án liên Mỹ đã tuyên bố rằng bất kỳ hành động nào vượt ra khỏi những gì là đúng theo yêu cầu của tình hình sẽ là bất hợp pháp không phù hợp với tình trạng khẩn cấp.

Tòa án châu Âu đã chỉ ra rằng để một biện pháp hạn chế được coi là cần thiết và hợp pháp, phải chứng minh rằng không thể sử dụng các biện pháp khác với tác động ít hơn, chẳng hạn như hạn chế cho phép về Công ước bảo vệ an toàn công cộng, sức khỏe hoặc trật tự công cộng.

Ngoài ra, các biện pháp phải có khả năng  đóng góp cho việc giải quyết vấn đề. Tòa án

đánh giá bản chất của các quyền bị ảnh hưởng bởi các hạn chế cũng như các bối cảnh dẫn đến việc áp dụng  các tình huống khẩn cấp.

Tòa án châu Âu coi là một biện pháp hạn chế cho phép giam giữ bảy ngày trước khi được đưa ra trước một thẩm phán, mà đã được áp dụng bởi chính phủ Anh trên cơ sở một “nhu cầu quan trọng để đem những kẻ khủng bố ra trước công lý”, chứa đựng đầy đủ biện pháp bảo vệ chống lại sự lạm dụng. Các biện pháp bảo vệ bao gồm quyền tiếp cận với một luật sư trong vòng 48 giờ, quyền được chăm sóc bởi bác sĩ và các quyền để thách thức tính hợp pháp của bị giam giữ, để thông báo cho người thứ ba và rà soát định kỳ của pháp luật.

Tuy nhiên, Tòa án châu Âu cho rằng các biện pháp bảo vệ chống lại tình trạng lạm dụng trong derogating biện pháp ở Thổ Nhĩ Kỳ không đủ. Trong một trường hợp kiểm tra, một cá nhân đã bị giam trong ít nhất 14 ngày về tội khủng bố liên quan đến mà không bị đưa ra trước một thẩm phán. Người đàn ông, những người đã bị tra tấn, bị biệt giam và không có bất kỳ khả năng thực tế bị đưa ra trước một tòa án để thách thức tính hợp pháp của việc giam giữ.

Tòa án châu Âu cũng cho rằng nhữn biện pháp hạn chế khác ở Anh là không cân xứng và phân biệt đối xử. Đó là các biện pháp cho phép giam giữ vô thời hạn mà không cần xét xử các công dân nước ngoài, những người là nghi can khủng bố và và bị coi là mối đe dọa cho an ninh quốc gia, nhưng không áp dụng đối với công dân Vương quốc Anh.

31.5 Quyền được xét xử công bằng mà có thể không bao giờ bị hạn chế

ICCPR, Công ước châu Mỹ, Điều lệ Ả rập và Công ước châu Âu đều có những danh mục khác nhau của quyền không bao giờ bị hạn chế.

Ngoài những quyền không bị hạn chế được liệt kê trong các điều ước quốc tế, Ủy ban Nhân quyền và Tòa án Liên Mỹ đã nói rõ rằng nhiều quyền và nghĩa vụ, bao gồm cả một số quyền được xét xử công bằng và những quyền liên quan, đều là không thể bị hạn chế dưới luật về quyền con người.

Ủy ban Nhân quyền đã nhấn mạnh rằng tôn trọng các quy định của pháp luật và các nguyên tắc về tính hợp pháp đòi hỏi các yêu cầu cơ bản của xét xử công bằng phải được tôn trọng ở mọi thời điểm, kể cả trong tình trạng khẩn cấp.

Những quyền xét xử công bằng sau và quyền liên quan được công nhận cụ thể và xác định là không bị hạn chế dưới luật về quyền con người, theo các điều ước quốc tế hoặc cơ quan công quyền. Đây là một khu vực phát triển của luật nhân quyền quốc tế, và do đó danh sách này không nên được xem như đã đầy đủ hoặc đóng. (Danh sách này không bao gồm một số quyền được đảm bảo theo luật nhân đạo quốc tế.)

(Xem thêm 31.5.1 về các trường hợp án tử hình, cũng như 31.5.2 và Chương 32 về quyền xét xử công bằng theo luật nhân đạo quốc tế.)

• Cấm tra tấn hoặc đối xử tàn nhẫn, vô nhân đạo hoặc hạ nhục hay trừng phạt. (Xem Chương 10)

Điều này bao gồm việc cấm sử dụng bằng chứng thu được là kết quả của việc đối xử như vậy, ngoại trừ trong các vụ kiện chống lại thủ phạm bị cáo buộc tra tấn hoặc ngược đãi khác. (Xem Chương 17)

Kéo dài biệt giam và trừng phạt thân thể vi phạm các điều ước cấm tra tấn hoặc ngược đãi khác và do đó bị cấm ở mọi thời gian. (Xem Chương 4.3, 10 và 25.)

• Quyền được đối xử nhân đạo của người bị tước đoạt tự do. (Xem Chương 10.3.)
• Việc cấm thủ tiêu.
• Việc cấm bắt bớ hoặc giam giữ tuỳ tiện, bao gồm giam giữ không được thừa nhận.

(Xem Chương 1.3).

• Quyền được công nhận là con người trước pháp luật (bảo đảm quyền tiếp cận với các tòa án để bênh vực quyền lợi của cá nhân).
• Quyền thách thức tính hợp pháp của bị giam giữ. (Xem Chương 6)

Mặc dù quyền này không phải là một trong những quyền không bị hạn chế được liệt kê tại Điều 15 của Công ước châu Âu, Tòa án châu Âu đã chỉ ra trong phán quyết trong bối cảnh của tình huống khẩn cấp rằng quyền này là một bảo vệ quan trọng chống lạm dụng, và đảm bảo thủ tục, bao gồm cung cấp các cá nhân với đầy đủ thông tin để thách thức một cách hiệu quả các cáo buộc chống lại họ.

• Quyền được tố tụng trước một tòa án độc lập, vô tư và có thẩm quyền. (Xem Chương 12 và 29 về thẩm quyền cho phép của Tòa án quân sự)

Ủy ban Nhân quyền quy định rõ rằng ngay cả trong trường hợp khẩn cấp, chỉ có một tòa án của pháp luật có thể xét xử và kết án một người cho một tội hình sự.

Điều 13 của Hiến chương Ả Rập, một điều khoản không bị hạn chế, đảm bảo xét xử với “đầy đủ biện pháp bảo vệ trước một toà án độc lập, vô tư và có thẩm quyền.

• Quyền được xét xử công khai, trừ các trường hợp đặc biệt vì lợi ích của công lý.
• Các yêu cầu của định nghĩa rõ ràng và chính xác của tội phạm và hình phạt; nghiêm cấm việc áp dụng hồi tố của pháp luật hình sự (bao gồm cả việc áp dụng một hình phạt nặng hơn đã được áp dụng tại thời điểm tội phạm); và quyền hưởng lợi từ một hình phạt nhẹ hơn. (Xem Chương 18 và 25.)
• Nghĩa vụ giam giữ riêng trước khi xét xử, không giam chung với những người đã bị kết án, và đối xử như những người chưa bị kết án.
• Quyền được giả định vô tội. (Xem Chương 15.)
• Các quyền được trợ giúp pháp lý cho những người không có đủ nguồn tài chính. (Xem chương 3 và 20.3.2.)
• Ngăn cấm các hình phạt tập thể. (Xem Chương 25 và 32.5.1.)
• Các nguyên tắc rằng mục tiêu quan trọng của hình phạt liên quan đến tước quyền tự do là cải cách và phục hồi chức năng.
• Việc cấm nguy cơ kép. (Xem Chương 18.2 và 32.4.4.)
• Đảm bảo tư pháp, chẳng hạn như habeas corpus và Amparo, để bảo vệ quyền không bị hạn chế.

Tòa án liên Mỹ làm rõ rằng việc xác định các biện pháp khắc phục tư pháp mà rất cần thiết để bảo vệ các quyền không bị hạn chế “sẽ khác nhau tùy thuộc vào các quyền mà đang bị đe dọa”. Tuy nhiên, trong mọi trường hợp, thẩm phán phải độc lập và vô tư và có quyền quyết định về tính hợp pháp của các biện pháp khẩn cấp. Các nguyên tắc của quá trình nên áp dụng.

• Quyền được bồi thường tư pháp hiệu quả bởi các hành vi vi phạm nhân quyền khác.

Ủy ban Nhân quyền đã làm rõ rằng quyền này là vốn có trong ICCPR và rằng các quốc gia phải cung cấp các khắc phục hiệu quả mà có thể tiếp cận bởi những người cho rằng quyền lợi của mình – cho dù không bị hạn chế, đã bị vi phạm.

Những biện pháp khắc phục như vậy sẽ cung cấp một cơ hội cho tòa án quốc gia để kiểm tra yêu cầu đối với tính hợp pháp của các biện pháp khẩn cấp và cáo buộc vi phạm quyền cá nhân phát sinh từ việc thực hiện chúng.

Liên quan đến quyền của người bị bắt hoặc bị giam giữ được kịp thời đưa ra trước một thẩm phán, Ủy ban Nhân quyền đã chỉ ra rằng nó không phải là đối tượng của hạn chế. Các luật học của Tòa án châu Âu chỉ ra rằng trong khi một số chậm trễ trong việc đưa một người trước một tòa án có thể được cho phép trong tình trạng khẩn cấp, sự chậm trễ không được kéo dài. Tòa án châu Âu đòi hỏi phải có biện pháp bảo vệ đầy đủ chống lại tình trạng lạm dụng, chẳng hạn như quyền được tiếp cận với một luật sư, bác sĩ, gia đình và quyền habeas corpus.

• Quyền được bồi thường cho các cá nhân được phán quyết cuối cùng tuyên vô tội.

31.5.1 Những quyền không bị hạn chế trong những trường hợp án tử hình

Quyền sống và những bảo lãnh liên quan và cấm tra tấn và ngược đãi khác là không bị hạn chế.

Sự không hạn chế của quyền được sống có nghĩa là thủ tục tố tụng đối với cá nhân đối diện với án tử hình phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn quốc tế, kể cả trong tình trạng khẩn cấp.

Ủy ban Nhân quyền đã tuyên bố rằng thủ tục tố tụng trong trường hợp án tử hình, kể cả trong tình trạng khẩn cấp, phải phù hợp với quy định của ICCPR, bao gồm các Điều 14 và 15.

Việc áp dụng hình phạt tử hình khi thủ tục tố tụng không đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế là sự vi phạm quyền được sống.

Hơn nữa:

• Các quốc gia đã ký Nghị định thư 13 của Công ước châu Âu có thể không áp dụng hình phạt tử hình bất cứ lúc nào, kể cả trong trường hợp khẩn cấp.
• Nước là thành viên đến Nghị định thư thứ hai của ICCPR, Nghị định thư của Công ước châu Mỹ về Nhân Quyền Bãi bỏ án tử hình hoặc Nghị định thư 6 của Công ước châu Âu có thể không áp dụng hình phạt tử hình trong tình trạng khẩn cấp – ngoại trừ trong thời gian chiến tranh, khi hình phạt tử hình chỉ có thể được áp đặt sau khi bị kết án vì những tội ác nghiêm trọng có tính chất quân sự, sau thủ tục tố tụng công bằng.
• Án tử hình không bao giờ có thể được áp dụng đối với một người là dưới 18 tuổi tại thời điểm tội phạm. Theo Công ước của Mỹ, nó có thể không được áp dụng đối với một người là người ở độ tuổi trên 70. Những điều cấm trên là không bị hạn chế.
• Việc cấm thực hiện án tử hình phụ nữ mang thai cũng là không bị hạn chế.

(Xem Chương 28 và 32.6 về các trường hợp án tử hình)

31.5.2 Luật nhân đạo quốc tế

Quyền xét xử công bằng được đảm bảo theo luật nhân đạo quốc tế. Những quyền này là không

bị hạn chế trong luật nhân quyền quốc tế như những “nghĩa vụ khác theo luật pháp quốc tế”, tại một mức tối thiểu, trong tình huống mà họ áp dụng: xung đột vũ trang quốc tế, chiếm đóng và xung đột vũ trang nội bộ.

Ủy ban Nhân quyền đã tuyên bố rằng nó tìm thấy không có lý do gì để hạn chế các yếu tố của quyền được xét xử công bằng được bảo đảm một cách rõ ràng theo luật nhân đạo quốc tế trong các tình huống khẩn cấp khác.

Hết Chương 31

Xem Chương 32 – Đảm bảo xét xử công bằng trong xung đột vũ trang

Xem các phần khác tại đây.