Đội ngũ của Biden nói rằng Hoa Kỳ đã trở lại. Nhưng liệu châu Á có sẵn sàng chào đón?

 

Khi Hoa Kỳ tìm cách sửa chữa các liên minh cũ, nền dân chủ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng tín nhiệm

 

Alex Fang, Marrian Zhou và Francesca Legalado, Nikkei, ngày 02/12/2020

(Vũ Quốc Ngữ dịch)

 

New York/Tokyo: “Hoa Kỳ đã trở lại,” Joe Biden nói vào ngày 24/11 khi giới thiệu đội ngũ chính sách đối ngoại của mình trong một cuộc họp báo ở Delaware: “Sẵn sàng dẫn đầu thế giới chứ không rút lui.”

Đứng sau ông ở khoảng cách 2 mét là một nhóm các chuyên gia chính sách đối ngoại. Ở bên trái, Antony Blinken, ngoại trưởng tương lai, một cố vấn lâu năm có lịch sử làm việc với Biden từ khi ông giữ chức chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện. Xa hơn nữa là Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia và trước đây là trợ lý an ninh hàng đầu của Biden, và bốn người khác.

Sứ mệnh quốc tế của Hoa Kỳ, Biden đã nói rõ, nằm trong tay của những người từng tốt nghiệp Harvard và Yale, thànhviên của think-tank Dupont Circle, và nhiều thập kỷ kinh nghiệm trong chính phủ, thấm nhuần chủ nghĩa quốc tế tự do của các bậc tiền bối.

Ông đã hứa sẽ đảo ngược chính sách đối ngoại “Nước Mỹ trên hết” của Donald Trump, cái mà ông gọi là “Nước Mỹ một mình.” Chủ nghĩa dân tuý và việc rút khỏi các cam kết quốc tế sẽ chấm dứt. Thay vào đó, sẽ là sự quay trở lại chính sách truyền thống thời hậu Chiến tranh Lạnh, nhấn mạnh đến các đồng minh và chủ nghĩa đa phương, với dân chủ là nguyên tắc tổ chức cốt lõi.

“Đầu tiên và quan trọng nhất, chúng ta phải sửa chữa và phục hồi nền dân chủ của chính chúng ta,” Biden viết trên tạp chí Foreign Affairs hồi tháng 3, “chúng ta củng cố liên minh các nền dân chủ đồng hành với chúng ta trên toàn thế giới.”

Tổng thống đắc cử Joe Biden đứng với các đề cử cho đội ngũ an ninh quốc gia của ông ở Wilmington, Delaware vào ngày 24 /11 (Reuters)

Nhưng, cũng như các chính quyền trước đây, những lý tưởng cao đẹp sẽ gặp phải thực tế lộn xộn. Sau bốn năm của Trump, thế giới đã tiến lên và giờ đây, quyền lực địa chính trị, chứ không phải là chủ nghĩa lý tưởng, ngày càng chi phối trật tự toàn cầu. Ba trụ cột trong sứ mệnh của Hoa Kỳ – chủ nghĩa đa phương, liên minh và dân chủ – đã bị phá hoại nghiêm trọng đến mức chúng có thể không thể cứu vãn được.

Không nơi nào điều này đúng hơn ở châu Á, nơi những người theo chủ nghĩa ủng hộ chính sách của Hoa Kỳ chủ yếu tập trung vào việc cạnh tranh với một siêu cường mới xuất hiện. Trung Cộng đang “cướp” công nghệ của các công ty Mỹ, bắt nạt các nước láng giềng và mở rộng ảnh hưởng trên phạm vi toàn cầu, Biden viết trên tờ Foreign Affairs. Câu trả lời là “xây dựng một mặt trận thống nhất của các đồng minh và đối tác của Hoa Kỳ để đối đầu với các hành vi lạm dụng của Trung Cộng … thậm chí chúng tôi tìm cách hợp tác với Bắc Kinh về các vấn đề mà lợi ích của chúng tôi hội tụ, chẳng hạn như biến đổi khí hậu, không phổ biến vũ khí hạt nhân và an ninh y tế toàn cầu.”

Nhưng xây dựng một mặt trận thống nhất như vậy rất phức tạp. Kavi Chongkittavorn, một nhà bình luận và chuyên mục về các vấn đề Đông Nam Á có trụ sở tại Bangkok, nói với Nikkei Asia. “Hoa Kỳ thời Biden trở lại khu vực với một cái tôi bầm dập” và “Hoa Kỳ có thể khiêm tốn hơn hoặc quyết đoán hơn. Dù tiến hành theo cách nào, điều đó sẽ có tác động đối với khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương.”

Antony Blinken, ứng cử viên ngoại trưởng, bước vào môi trường chính sách đối ngoại nơi quyền lực địa chính trị, thay vì chủ nghĩa lý tưởng, ngày càng chi phối trật tự toàn cầu (Reuters)

Paul Haenle, Giám đốc Trung tâm Chính sách Toàn cầu Carnegie Tsinghua có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết đối với những người mới bắt đầu, sự phụ thuộc truyền thống vào các thể chế đa phương bị cản trở bởi ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Cộng đối với chính những tổ chức đó. “Chính quyền Biden sẽ ở trong một trận chiến khó khăn ngay từngày đầu tiên.”

Ngay trong tháng 11, Trung Quốc đã ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực, một thỏa thuận thương mại tự do đa phương ở châu Á được nhiều người coi là một giải pháp do Trung Quốc dẫn đầu thay thế cho Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương do Mỹ dẫn đầu mà Trump đã rút đi vào năm 2017.

Trụ cột thứ hai, hệ thống liên minh, cũng đang gặp khó khăn. Trump đã rút quân đóng ở Đức và công khai đặt câu hỏi về cam kết của Hoa Kỳ trong việc bảo vệ các đồng minh trong trường hợp xảy ra chiến tranh. Nhiều quốc gia đã phản ứng có thể đoán trước được bằng cách bảo hiểm rủi ro: chẳng hạn, Nhật Bản đã đặt cược một bên vào việc tăng cường hợp tác kinh tế với Trung Cộng. Vào tháng 11, cả hai nước đã đồng ý nối lại các chuyến bay thương mại vào cuối tháng và tiến tới các thỏa thuận thương mại đa phương.

Ichiro Fujisaki, đại sứ Nhật Bản tại Washington trong nhiệm kỳ đầu của Barack Obama cho biết: “Đó là nghệ thuật ngoại giao để theo đuổi những mục tiêu dường như khác nhau này cùng một lúc.”

Trong khi đó, sự nhiệt tình toàn cầu đối với dân chủ đang ở mức thấp. Khả năng làm gương của Hoa Kỳ đã bị tê liệt bởi sự tàn bạo của cảnh sát đối với những người biểu tình ôn hòa ở nhiều thành phố của Hoa Kỳ và sự hỗn loạn bầu cử, nhưng trên hết là sự rối loạn trong phản ứng của Washington đối với COVID-19.

Bilahari Kausikan, cựu thư ký thường trực của Bộ Ngoại giao Singapore, cho rằng sự suy thoái của nền dân chủ và thể chế của Hoa Kỳ là “xác nhận cho nỗi sợ hãi tồi tệ nhất của chúng tôi về những mặt trái của nền dân chủ kiểu Mỹ.” Ông nói: “Những ai trong chúng ta biết nước Mỹ đều biết rằng nó có khả năng rộng lượng và không khoan dung, và cả hai đều xuất phát từ cùng một bộ giá trị.”

Bộ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc Zhong Shan (phải), ký RCEP bên cạnh Thủ tướng Lý Khắc Cường vào ngày 15/11. Thỏa thuận được nhiều người coi là dấu hiệu cho thấy khu vực sẽ tiếp tục hợp tác mà không có sự tham gia của Hoa Kỳ. (Reuters)

Bất chấp sự thất bại trong danh tiếng của nền dân chủ, nó vẫn là trung tâm của thế giới quan Biden-Blinken. “Câu trả lời cơ bản, ban đầu tốt nhất cho những thách thức đó là dân chủ. Bởi vì, khi nó hoạt động, là nền tảng sức mạnh của chúng ta ở trong nước, cũng như ở nước ngoài,” Blinken nói trong một cuộc trò chuyện với Walter Russell Mead, một học giả nổi tiếng vào tháng Bảy.

Trong các bài viết của Biden và nhóm của ông, ý tưởng này rất lớn. Theo “Kế hoạch của Biden để dẫn đầu thế giới dân chủ nhằm đối phó với những thách thức của thế kỷ 21”, ông hứa sẽ tổ chức “Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về dân chủ để đổi mới tinh thần và mục đích chung của các quốc gia trong Thế giới tự do.”

“Để giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh cho tương lai trước Trung Cộng hoặc bất kỳ quốc gia khác, chúng ta phải mài giũa lợi thế đổi mới của mình và đoàn kết sức mạnh kinh tế của các nền dân chủ trên toàn thế giới để chống lại các hành vi lạm dụng kinh tế,” kế hoạch này cho biết.

Sơ lược về Antony Blinken- Ngoại trưởng tương lai

Ông sinh ở New York và từng được nuôi dưỡng ở Phap, sành Pháp ngữ. Bố nuôi của ông là người Do Thái sống sót trong Đệ nhị Thế chiến. Ông tham gia vào Uỷ ban An ninh Quốc gia thời Bill Clinton và tham chính từ đó. Ông làm cố vấn cho Joe Biden trong chiến dịch tranh cử năm 2008 và sau đó làm ở Bộ Ngoại giao dưới thời Barack Obama. Là một người theo chủ nghĩa thế giới tự do, ông cổ suý cho “liên minh dân chủ” cùng với Robert Kagan.

Và trong một bài báo cùng với Robert Kagan- một nhà tân bảo thủ hàng đầu đăng trên Washington Post năm ngoái, họ đã ủng hộ khái niệm thành lập một “liên minh các nền dân chủ” hoặc “mạng lưới hợp tác dân chủ” để chống lại sự tiếp cận ảnh hưởng của Trung Cộng.

“Hoa Kỳ có các đồng minh châu Âu và đồng minh châu Á, nhưng không có thể chế nào liên kết các nền dân chủ châu Á và châu Âu,” Blinken và Kagan viết. “Khi sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Cộng thu hút châu Á, châu Âu và Trung Đông lại gần nhau hơn theo những cách phục vụ lợi ích của Bắc Kinh, các nền dân chủ cũng cần một viễn cảnh toàn cầu  và các thể chế mới để tạo ra một tầm nhìn chiến lược, kinh tế và chính trị chung.” Họ đang đề cập đến chính sách đối ngoại đặc trưng của Chủ tịch Trung Cộng Tập Cận Bình trong việc củng cố cơ sở hạ tầng giao thông cũng như ảnh hưởng của Bắc Kinh ở khắp Âu-Á.

Dan Fried, một cựu đại sứ Hoa Kỳ, nói với Atlantic Council vào ngày 23/11 rằng “về quan điểm cốt lõi, Tony [Blinken] có thể gần gũi hơn với [Ngoại trưởng thời cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton] Madeleine Albright – người coi Mỹ cũng là ngọn hải đăng của sự tự do – hơn là tầm nhìn lạnh lùng của Obama trong chính sách đối ngoại của Mỹ.”

Trong bài phát biểu đầu tiên khi được Biden chọn làm ngoại trưởng, Blinken kể lại câu chuyện về cách mà cha dượng của anh, một người sống sót sau thảm họa Holocaust, được một người lính Mỹ gốc Phi đưa đến Hoa Kỳ trong Đệ nhị Thế chiến và cách Hoa Kỳ vẫn đại diện cho “niềm hy vọng tốt nhất cuối cùng trên trái đất” tuy chưa hoàn hảo.

Ý tưởng về một liên minh hoặc liên kết của các nền dân chủ vẫn còn mơ hồ – mặc dù có thể nói nhiều điều tương tự về Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Bắc Kinh. Tuy nhiên, không có phép thử chính trị nào đối với Bắc Kinh. Ngược lại, việc điều hòa các mối quan hệ chính trị dựa trên nền dân chủ có thể xa lạ với những quốc gia mà Hoa Kỳ muốn biểu dương ngọn cờ của mình trong cuộc cạnh tranh khu vực với Trung Quốc: các quốc gia như Philippines, Việt Nam và Thái Lan.

Người sắp ra đi: Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng vào tháng 11. Khi các liên minh của Hoa Kỳ bị xói mòn dưới thời chính quyền Trump, các đối tác truyền thống đã phòng ngừa bằng cách tăng cường các mối quan hệ khác của họ. (Getty Images)

Kausikan cho biết: “Phần lớn sẽ phụ thuộc vào ý nghĩa của chúng đối với một cam kết dân chủ hóa được hồi sinh,” ông Kausikan cho biết, người đã lập luận rằng Trump đã làm nhiều hơn người tiền nhiệm Obama để khôi phục uy tín của quyền lực Hoa Kỳ ở châu Á.

“Nếu đây chỉ là một phương tiện để tạo sự khác biệt với Trump thì không sao. Nhưng nếu đây là chính sách mà họ có ý định tích cực theo đuổi, họ nên hiểu rằng không phải tất cả quốc gia- ngay cả bạn bè và đồng minh của Mỹ – đều có chung định nghĩa với Mỹ về dân chủ hoặc tất cả các giá trị của Mỹ. … Trừ khi một chính sách như vậy được thực hiện với sự đánh giá cao các sắc thái như vậy, nó không những sẽ thất bại mà còn có thể đẩy khu vực vào vòng tay của Trung Quốc.”

“Nếu họ thực sự ưu tiên [dân chủ hóa], tôi tự hỏi liệu họ có ý thức chiến lược nào không,” Kausikan nói với Nikkei.

Các quốc gia trong khu vực đã rơi khỏi phổ dân chủ. Việt Nam là một chế độ cộng sản, trong khi năm nay, Thái Lan đã chứng kiến ​​các cuộc biểu tình quy mô lớn ủng hộ dân chủ đã bị đàn áp một cách bạo lực của chính phủ. Đại dịch cũng đã tạo ra cơ hội cho các nhà lãnh đạo như Tổng thống Indonesia Joko Widodo và Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tiến gần hơn đến chủ nghĩa độc tài.

Duterte khét tiếng đã nói với Obama rằng hãy “xuống địa ngục” sau khi nhận được những lời chỉ trích về cuộc chiến chống ma túy đầy bạo lực của ông ta. Cho đến tháng 11, ông Duterte đã lập lờ về việc gia hạn Thỏa thuận thăm viếng quân sự của Philippines với Hoa Kỳ, một biện pháp răn đe quan trọng đối với sự bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông.

Chính quyền Trump đã làm rất ít để ngăn chặn sự sự độc tài hoá của phần lớn khu vực Đông Nam Á và thậm chí đã mời ông Duterte và Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan-ocha, một cựu lãnh đạo quân đội, đến Washington vào năm 2017 (Duterte không đi). Myanmar, trong khi đó, đã thực hiện chuyển đổi sang nền dân chủ dưới thời Obama nhưng đã dần dần trở lại chế độ độc tài dưới thời Trump.

Ann Marie Murphy, chuyên gia về Đông Nam Á tại Đại học Seton Hall, cho biết: “Trên toàn khu vực, một điều được các nhà lãnh đạo khu vực hoan nghênh là sự rời bỏ việc thúc đẩy dân chủ” dưới thời Trump.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte vào năm 2018, người từng nói với cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama rằng “hãy xuống địa ngục”: Blinken cho biết ông nhận thức được mâu thuẫn có thể xảy ra giữa việc hợp tác với các đồng minh và duy trì lý tưởng dân chủ. (Reuters)

Blinken đã nói rõ rằng ông nhận thức được mâu thuẫn có thể xảy ra giữa việc tìm kiếm đối tác và duy trì lý tưởng dân chủ. Ông nói với Mead: “Có những quốc gia mà chúng tôi cần làm việc cùng, kể cả ở châu Á, có thể không phù hợp với lý tưởng dân chủ của Jeffersonian mà chúng tôi có thể có. “Rõ ràng, chúng tôi cũng không ở thời điểm này,” ông nói thêm. “Nhưng khi bạn củng cố nền tảng dân chủ của mình, khi bạn có được các nền dân chủ làm việc cùng nhau, điều đó sẽ tạo ra nền tảng để đưa những người khác vào các vấn đề khác nhau.”

Joshua Kurlantzick, thành viên cấp cao về Đông Nam Á tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho biết việc tập trung vào Trung Cộng có thể đồng nghĩa với một số thỏa hiệp nhất định về dân chủ. Ông nói với Nikkei: “Sự cần thiết phải thúc đẩy rất nhiều sự ủng hộ của khu vực ở Đông Nam Á … có thể phải đặt nhân quyền và dân chủ thứ yếu.”

‘Những ngày đó đã qua’

Bức tượng một cô gái, dáng vẻ điềm tĩnh ngồi trước Đại sứ quán Nhật Bản ở Seoul, cản đường Tony Blinken.

Đó là vào tháng 4 năm 2015, và ông được bổ nhiệm làm thứ trưởng ngoại giao mới bốn tháng. Ông đã mời những người đồng cấp Nhật Bản và Hàn Quốc đến Washington, và cuộc họp của họ đã diễn ra sôi nổi, thảo luận về các vấn đề từ an ninh hàng hải đến biến đổi khí hậu. Nhưng sau đó, một phóng viên Nhật Bản đã hỏi liệu sự khác biệt sâu sắc giữa Nhật Bản và Hàn Quốc về bồi thường chiến tranh có cản trở sự hợp tác ba bên giữa các đồng minh hay không.

Đó là một vấn đề rõ ràng. Blinken khéo léo xử lý. Và vào cuối năm đó, với sự khuyến khích của Hoa Kỳ, một thỏa thuận đã đạt được, trong đó Nhật Bản sẽ quyên góp tiền cho những phụ nữ bị ép buộc hành nghề mại dâm trong Đệ nhị Thế chiến. Đổi lại, Hàn Quốc sẽ dỡ bỏ bức tượng người phụ nữ mua vui khỏi khu vực Đại sứ quán Nhật Bản.

Nhưng ngay sau khi Blinken rời chính quyền Obama vào năm 2017, một bức tượng tương tự đã mọc lên ở thành phố Busan của Hàn Quốc. Nhật Bản đối phó bằng cách triệu hồi nhiều nhà ngoại giao và rút khỏi thỏa thuận.

Sự kiện này minh họa lịch sử rối ren và nhiều chương trình nghị sự của các quốc gia mà Hoa Kỳ muốn dựa vào để đứng đầu các nền dân chủ của châu Á. Hôm nay, khi Blinken trở lại Bộ Ngoại giao, quan hệ giữa Nhật Bản và Hàn Quốc đã xuống mức thấp. Trung Cộng ngày càng quyết đoán về các tranh chấp biên giới với Ấn Độ và Nhật Bản, đồng thời gây sức ép với Đài Loan; Triều Tiên vẫn hay thay đổi; và đường phân giới Hồng Kông với đại lục ngày càng mờ nhạt.

Ông Daniel Russel, cựu trợ lý ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương, cho biết Blinken là một “người giải quyết vấn đề” khi mô tả về người đồng nghiệp cũ của mình. Khi ngồi trong các cuộc họp, Russel cho biết, ông luôn bị ấn tượng bởi sự rõ ràng của Blinken – khả năng của ông ấy để trình bày rõ chính sách và cơ sở lý luận của Hoa Kỳ, cũng như “gợi ý từ phía bên kia những ưu tiên của họ, những gì họ có thể có về những gì chúng tôi gợi ý, làm thế nào điều đó phù hợp với lợi ích bị thu hẹp.”

Russel nhớ lại rất rõ một sự việc: Trong quá trình đàm phán TPP, Blinken và những người khác đã đưa Việt Nam vào hiệp ước bằng cách thắt chặt các cải cách thực dụng để đất nước đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế – bất chấp chính phủ không dân chủ.

Người đồng cấp của ông với tư cách là cố vấn an ninh quốc gia, Sullivan, là một cựu học giả Rhodes, người được coi là một ngôi sao đang lên trong đảng Dân chủ. Ít xuất hiện trên các tạp chí chính sách đối ngoại hơn Blinken, Sullivan là một nhà kỹ trị có kỹ năng và được ghi nhận là người đã giúp đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran năm 2015, mà Trump đã rút khỏi năm 2018.

Nhưng người đứng đầu nhóm chính sách đối ngoại Biden rõ ràng là Biden, người mang lại nhiều kinh nghiệm quốc tế cho công việc hơn bất kỳ ai kể từ khi George H.W. Bush. Theo cựu đại sứ Nhật Bản tại Hoa Kỳ Fujisaki, việc đề cử Blinken báo hiệu rằng ý định của Biden trong việc duy trì chính sách đối ngoại của riêng mình, so với Obama, người đến Nhà Trắng khi còn là một người mới.

Fujisaki nói: “Tôi nghĩ ông Biden quyết định có chính sách đối ngoại bằng cách bổ nhiệm các nhân viên và trợ lý cũ của mình. Nó khác với Obama, người đã bổ nhiệm Hillary Clinton và John Kerry làm ngoại trưởng.”

Các vấn đề của khu vực đã thay đổi theo cấp số nhân kể từ khi nhóm này nắm quyền lần cuối. Thỏa thuận TPP rộng lớn mà Blinken đã đạo diễn đã được ký kết mà không có Mỹ, điều này đã làm mất đi vị trí lãnh đạo của nước này trong thương mại khu vực khi Trump đột ngột rút lui. Và việc ký kết RCEP gần đây mà không có sự tham gia của Mỹ được coi là lời cảnh tỉnh đối với Washington: Khu vực này hiện có thể thoải mái đạt được một hiệp ước đa phương mà không có sự hiện diện của Hoa Kỳ.

Trong những năm gần đây, các nước Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương có xu hướng dựa vào Mỹ về an ninh và vào Trung Quốc về thương mại. Nhưng giờ đây, họ ngày càng ưu tiên phát triển kinh tế hơn những lo ngại về an ninh. Và họ thường lo lắng về ảnh hưởng kinh tế của Trung Cộng hơn là các mối đe dọa quân sự của Bắc Kinh, một báo cáo gần đây của Rand Corp., tổ chức tư vấn liên bang do Mỹ tài trợ cho biết, dựa trên các cuộc phỏng vấn với hơn 100 quan chức chính phủ Hoa Kỳ và đối tác và các chuyên gia học thuật. Đối với một số người, sự tập trung đổi mới của Biden và Blinken vào nền dân chủ cần được coi trọng nhưng không được hiểu quá hẹp.

Russel, hiện là phó chủ tịch của Viện Chính sách Xã hội Châu Á có trụ sở tại New York, cho biết các giá trị dân chủ là “một hệ số nhân lực đối với Hoa Kỳ, đặc biệt là dưới hình thức quyền lực mềm,” Biden và Blinken “không phải là ý thức hệ.” “Đây không phải là một cuộc thánh chiến dân chủ. Đây là một cách tiếp cận thực tế và dựa trên thực tế.”

Khi nói đến các đồng minh lâu năm như Nhật Bản và Australia, những nước chia sẻ lợi ích chiến lược hơn với Mỹ nhưng phụ thuộc vào thương mại với Trung Cộng, việc nói về một liên minh dân chủ “có thể khiến họ rơi vào thế khó xử.” Nhưng trong thực tế, “các quốc gia này phải đối mặt với thực tế thách thức của Trung Cộng,” John Lee, cựu cố vấn an ninh quốc gia của Bộ trưởng Ngoại giao Australia Julie Bishop và hiện là thành viên cấp cao tại Viện Hudson think tank ở Washington cho biết. Ông nói với Nikkei: “Điều đó không có nghĩa là họ phải đi xa như Hoa Kỳ về lời hùng biện hay chính sách. Nhưng nó có nghĩa là họ có những lựa chọn để thực hiện về loại quy tắc nào họ muốn tồn tại trong tương lai.”

Với tư cách là trụ cột của hệ thống liên minh của Hoa Kỳ ở châu Á, Nhật Bản có thể sẽ là một bên sẵn sàng tham gia vào một liên minh dân chủ. Nhật Bản đã giữ ấm chiếc ghế lãnh đạo cho Hoa Kỳ, hoàn tất TPP trong khi Trump rút khỏi hiệp ước. Tuy nhiên, trong khi đó, Tokyo cũng đã tìm kiếm mối quan hệ chặt chẽ hơn với Trung Cộng, do căng thẳng thương mại với Mỹ và lo lắng về cam kết tương lai của Washington ở châu Á.

Ngoại trưởng Ấn Độ, Nhật Bản, Australia vàHoa Kỳ chụp ảnh chung trong cuộc hội đàm tại Tokyo vào ngày 6/10. Ấn Độ không tham gia RCEP mà còn giữ mối quan hệ đối tác Bộ Tứ với Mỹ, Nhật Bản và Australia. (Pool)

Trong khi đó, Ấn Độ là một trụ cột quan trọng của chiến lược Ấn Độ – Thái Bình Dương được chính quyền Trump sắp mãn nhiệm tán thành. Nước này không chỉ từ bỏ RCEP mà Trung Cộng thống trị, mà còn duy trì mối quan hệ đối tác Bộ Tứ với Mỹ, Nhật Bản và Australia.

“Cảm giác là Biden và đội ngũ của ông ấy có thể tìm kiếm những thay đổi, nhưng không chắc rằng họ sẽ rút lui khỏi sự hỗ trợ qua lại mà họ đã cung cấp cho Trung Cộng,” cựu đại sứ Ấn Độ tại ASEAN Gurjit Singh nói với Nikkei.

Sự tập trung vào dân chủ của Hoa Kỳ hắc chắn sẽ gây thù địch với ban lãnh đạo Trung Cộng, những người thường nghi ngờ Washington sử dụng dân chủ để gây bất ổn cho các chính phủ đối thủ. Blinken, ví dụ, nói với CBS News rằng thất bại chính sách đối ngoại lớn nhất của thời Obama là quyết định không can thiệp đáng kể vào Syria, đó là “thứ mà tôi sẽ mang theo trong những ngày còn lại của mình,” ông nói.

Nhưng Leslie Vinjamuri, giám đốc chương trình Hoa Kỳ và Châu Mỹ của Chatham House, nói rằng Blinken và Biden khó có thể quay lại “cách cũ” để thúc đẩy dân chủ.

Vinjamuri nói: “Chúng ta sẽ không thấy sự trở lại của việc sử dụng vũ lực quân sự để thúc đẩy nền dân chủ ở các nước. Tôi nghĩ những ngày đó đã qua. Không ai còn hứng thú với nó và cũng không có tiền cho nó.”

Trong một hội thảo trên web của Chatham House do Vinjamuri điều phối vào tháng 4, Blinken đã chỉ trích cách tiếp cận của Trump. Ông chỉ ra rằng các nước dân chủ đại diện cho hơn một nửa nền kinh tế thế giới, điều này khiến Bắc Kinh phải coi trọng họ.

Blinken nói: “Hoa Kỳ xuất hiện trở lại và nói rõ rằng chúng tôi sẽ đóng vai trò lãnh đạo – điều đó tạo ra sự khác biệt lớn.” “Nếu chúng ta làm việc cùng với các đối tác của mình, chúng ta sẽ tiến xa hơn rất nhiều so với chính sách trong vài năm gần đây.”

Blinken cũng đề cập đến chủ nghĩa dân túy và chủ nghĩa dân tộc cực đoan đang gia tăng ở Hoa Kỳ, nói rằng chính sách đối ngoại cần phải bao trùm hơn và hoạt động tốt hơn vì lợi ích của người dân hàng ngày.

“Mọi người đang tuyệt vọng tìm kiếm những câu trả lời đơn giản và sức mạnh [trong] thế giới này mà họ không hiểu, điều đó khiến họ tức giận và thất vọng, nó không mang lại lợi ích cho họ,” Blinken nói. “Sẽ không có đường lui. … Ví dụ, nếu chúng ta không thể chứng minh trong việc thực hiện chính sách đối ngoại của mình, điều đó thực sự mang lại cho mọi người những cách có ý nghĩa trong cuộc sống của họ, thì chúng ta không sẽ nhận được sự hỗ trợ lâu dài của họ.”

Sự hỗn loạn

Theo một số chuyên gia, khi xem xét kỹ hơn, lời kêu gọi thống nhất các nền dân chủ của Blinken và Biden phục vụ nhiều hơn chính sách đối ngoại. Nó có thể là một phản ứng đối với cuộc khủng hoảng tại quê nhà, nơi mà người Mỹ đang bị chia rẽ hơn bao giờ hết. Trước hết, việc tập trung vào dân chủ thay vì chuyên quyền làm Biden khác biệt với chính quyền Trump, đối với cả những người quan sát ở Hoa Kỳ và nước ngoài.

Thứ hai, sự tập trung của Blinken vào dân chủ cũng có thể nhằm mục đích mở rộng sự đồng thuận chính trị ở Washington bằng cách đưa một nhóm chủ chốt thành viên của đảng Cộng hòa, những người theo chủ nghĩa tân bảo thủ “nói không với Trump” rời bỏ đảng sau cuộc bầu cử của Trump và những người thường ủng hộ thúc đẩy dân chủ và can thiệp ở nước ngoài. Ví dụ, Kagan, đồng tác giả của Blinken, là một cựu đảng viên Đảng Cộng hòa đã rời bỏ đảng vào năm 2016. Trước đó, ông từng là cố vấn cho các ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng hòa Mitt Romney và John McCain.

Biden đã nói rõ rằng ưu tiên hàng đầu của ông là chấm dứt đại dịch, khôi phục nền kinh tế và khôi phục lòng tin vào chính phủ Hoa Kỳ. Nikkei đã viết vào tháng 10 rằng Biden có khả năng sẽ không thực hiện các hiệp định thương mại lớn trong năm đầu tiên của mình vì trước tiên ông cần chú trọng vào các vấn đề quốc nội.

Nhiều mục tiêu trong nước, từ biến đổi khí hậu đến sức khỏe cộng đồng, đòi hỏi sự hợp tác của Trung Cộng và đều là những lĩnh vực mà Biden cho biết ông muốn tìm kiếm điểm chung.

Về phần mình, Trung Cộng cho biết họ hoan nghênh việc giải quyết vấn đề “mang tính xây dựng”, mặc dù sự thù địch của thời Trump vẫn còn. “Trump đã đạt được một số chính sách với sự đồng ý của lưỡng đảng trong việc chống lại Trung Cộng. Đó là thách thức mà Trung Cộng sẽ gặp phải về cách tiếp tục đối thoại với Mỹ. Tốt hơn là với Biden, vì chúng tôi có nhu cầu nói chuyện khẩn cấp, nhưng chắc chắn, các vướng mắc vẫn còn đó,” theo Wang Huiyao, người sáng lập và chủ tịch của Trung tâm Trung Quốc & Toàn cầu hóa, một tổ chức tư vấn tại Bắc Kinh.

Clayton Dube, Giám đốc Viện Hoa Kỳ-Trung Quốc tại Đại học Nam California, cho biết, mặc dù Blinken đưa ra thông điệp ủng hộ dân chủ, nhưng chính quyền Biden sẽ không thực hiện cách tiếp cận chống Trung Cộng.

Dube nói rằng Biden “không mù quáng” về cách Trung Cộng hoạt động ngày nay, ông không cố gắng kiềm chế Trung Quốc bằng một cuộc thập tự chinh dân chủ hoặc để làm cho Trung Quốc dân chủ hơn. Thay vào đó, cách tiếp cận của Blinken có thể trấn an các đồng minh về sự sẵn sàng hợp tác của Hoa Kỳ trong khi Biden giải quyết các mối quan tâm trong nước trước tiên, chẳng hạn như vấn đề kinh tế và đại dịch.

“Blinken đang viết cho khán giả trong nước, nhưng ông ấy cũng gửi tín hiệu đến những đồng minh nghi ngờ cam kết của Mỹ đối với nền dân chủ, những người đã chứng kiến ​​một chủ nghĩa độc tài đang lan tràn theo cách của Mỹ, Dube nói. “Tôi nghĩ rằng bài luận của anh ấy nên được hiểu theo cách nhắc nhở nước Mỹ về những gì có thể và nên như thế, [cũng như] báo hiệu cho những người khác khi nói ‘Chúng tôi biết rằng chúng tôi cần phải quay lại theo hướng này và khi chúng tôi làm, chúng tôi muốn làm việc với bạn.'”

Vinjamuri từ Chatham House cũng chỉ ra rằng đội ngũ của Biden không coi Trung Cộng là kẻ thù mặc dù họ sẽ có lập trường cứng rắn với Bắc Kinh vì vấn đề nhân quyền. Chính quyền của Biden sẽ không xa lánh Trung Quốc bằng ‘một liên minh các nền dân chủ’,” bà nói.

“Tôi nghĩ rằng có một sự công nhận rất rõ ràng rằng hợp tác Mỹ-Trung là chìa khóa mở ra giải pháp cho tất cả các thách thức lớn toàn cầu,: Vinjamuri nói. “Không chỉ trong khí hậu [và] phòng chống đại dịch, [mà còn] kinh tế toàn cầu, đưa nó theo hướng tăng trưởng và quản lý sự phổ biến của công nghệ.”

“[Người của Biden] không phải là chiến binh thời Chiến tranh Lạnh,” Vinjamuri nói.

Nguồn: https://asia.nikkei.com/Spotlight/The-Big-Story/Team-Biden-says-America-is-back.-But-is-Asia-ready-to-welcome-it