Yen Duong, New Naratif, ngày 01/12/2017
(bản dịch của Vũ Quốc Ngữ)
Dương đồng ý gặp tôi tại một quán cà phê ở trung tâm của Hà Nội vào một buổi tối thứ Năm ẩm ướt. Đó là một trong những địa điểm yêu thích của cô để đi chơi trong những ngày cuối tuần-một trong số hàng nghìn quán cà phê mầm khắp thủ đô của Việt Nam, nơi mà việc thiếu không gian công cộng đã tạo ra những cơ hội kinh doanh rất lớn. Tuy nhiên những ngày trong tuần của cô ấy giống như ngày lễ Groundhog Day (một ngày lễ vào ngày 02/12 của Mỹ). Cô làm việc từ 9h đến 17h ở một trường đại học lớn và có ít biến động trong thói quen hàng ngày của cô: đi làm, về nhà, ngủ, và lặp lại.
Cô ấy đã tham dự kỳ thi viên chức gần đây cho một vị trí công chức với sự hứa hẹn việc làm suốt đời. Tuy nhiên, dường như Dương không có vẻ quá bận tâm về kỳ thi, cô biết cô sẽ đỗ.
Báo cáo Kết quả Thực hiện Quản trị và Hành chính công năm 2016 đã khẳng định vấn đề gia đình và tham nhũng trong khu vực công của Việt Nam là “vấn đề có hệ thống”; quan hệ cá nhân và hối lộ rất cần thiết cho những ai muốn theo đuổi sự nghiệp công chức.
Những kỳ thi công chức như vậy được xem như là một hình thức hơn là một sự thách thức đối với những người trẻ Việt Nam như Dương. Sự giàu có, bằng cấp đại học, mối quan hệ và sự ổn định nghề nghiệp: đó là những điều mà phần lớn xác định tầng lớp trung lưu mới của Việt Nam, và Dương, sinh ra trong một gia đình đặc quyền, có tất cả. Quyết định của cô để trở thành một công chức cũng tương tự như lý do cô làm việc trong trường đại học: cô không thể nghĩ ra các lựa chọn thay thế dễ dàng hơn, nhanh hơn hoặc tốt hơn.
Đặc quyền này có thể dễ dàng tạo ra sự thờ ơ chính trị. “Khi mọi thứ đã được mang đến cho bạn, bạn không thực sự nghĩ về ngày mai,” Dương nói. “Ngày mai sẽ vẫn như thế.”
Sự thờ ơ là một căn bệnh
Theo ước tính năm 2015 của Liên Hiệp quốc, một nửa dân số Việt Nam dưới 30 tuổi, nghĩa là ở độ tuổi có tiềm năng trở thành một lực lượng đáng kể cho sự thay đổi trong nước. Đoàn Thanh niên Cộng sản, tổ chức thanh niên lớn nhất của đất nước, đã tích cực tiếp cận với thanh niên Việt Nam để truyền bá thông điệp của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN). Nhưng các nhà lãnh đạo thanh niên đang ngày càng khó khăn để kết nối với lớp trẻ, những người đang cảm thấy thoải mái với Internet, Facebook, và điện thoại thông minh.
Các chuyên gia nói rằng các chiến dịch để thu hút những người trẻ tuổi vào các hoạt động công cộng gặp khó khan. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực nhằm huy động họ, nhưng tuổi trẻ Việt Nam nhìn chung vẫn thờ ơ với chính trị.
Vào năm 2015, tổ chức Hướng tới Sự minh bạch (Towards –Transparency), một tổ chức tư vấn phi lợi nhuận thuộc Minh bạch Toàn cầu (Transparency International) đã phỏng vấn 1.110 người Việt Nam từ 15 đến 30 tuổi. Kết quả phỏng vấn cho thấy 74% người được hỏi có rất ít hoặc không có thông tin về các sáng kiến chống tham nhũng, và 45% thanh thiếu niên được giáo dục cho rằng báo cáo về tham nhũng là vô ích. Đây là những phát hiện đáng lo ngại, đặc biệt là trong hoàn cảnh Việt Nam xếp hạng khá thấp trong Chỉ số Nhận thức Tham nhũng năm 2016 của Tổ chức Minh bạch Toàn cầu.
Sự thờ ơ này vượt xa vấn đề tham nhũng: nghiên cứu cho thấy những người Việt Nam trẻ tuổi thuộc tầng lớp trung lưu quan tâm đến tiêu dùng, hoạt động giải trí, duy trì và đạt được vị thế xã hội hơn là về chính trị.
Điều này đã được giải thích trong bài báo “Tầng lớp thanh niên trung lưu chuyên nghiệp ở Việt Nam sau cải cách: Bản sắc, Sự liên tục và Thay đổi” như là kết quả của sự hợp nhất giữa mối quan hệ giữa tầng lớp trung lưu với nhà nước và chủ nghĩa tư bản toàn cầu. Những người Việt Nam trung lưu đã theo đuổi những cải cách kinh tế trong nửa cuối những năm 1980 theo nhiều cách giống với tầng lớp trung lưu ở nhiều nước khác, đặc biệt là trong các lĩnh vực như định hướng tiêu dùng và chứa đựng những nguyện vọng cho sự phát triển cá nhân và nghề nghiệp, quan hệ với nhà nước Việt Nam. Với đặc quyền và lợi thế vật chất của họ gắn liền với hiện trạng chính trị, giới trẻ Việt Nam trung lưu có khuynh hướng biểu lộ những đặc điểm của thanh thiếu niên trung lưu khác mà không có ý thức chính trị tương ứng hoặc sự tham gia vào chính trị.
Dương thừa nhận rằng cô không biết gì về cơ cấu chính trị ở Việt Nam, cũng như về bất kỳ nhà lãnh đạo nào của đất nước này. Đối với cô, bỏ phiếu cho các đại biểu hội đồng nhân dân địa phương chỉ là một bài tập ngẫu nhiên lựa chọn giữa một khuôn mặt không quen thuộc và một khuôn mặt khác.
“Một khi bạn có đặc quyền không phải suy nghĩ, bạn sẽ không suy nghĩ.”
Cô cũng nói rằng cô không quan tâm đến tham nhũng tràn lan, tranh chấp đất đai ở địa phương, các sự kiện quan trọng như Hội nghị thượng đỉnh về Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương gần đây, hoặc thậm chí về các vấn đề quốc tế như hoạt động của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump (cô nghe đến tên của ông nhưng không biết những gì ông ta làm.)
“Tại sao tôi phải nghĩ đến điều đó?” Cô hỏi. “Một khi bạn có đặc quyền không phải suy nghĩ, bạn sẽ không suy nghĩ,” cô nói.
Thái độ này không phải của riêng cô. Dương nói rằng các đồng nghiệp của cô tại trường đại học – nhiều người đang được đào tạo để trở thành giáo sư chính quy – đều có thái độ như cô. “Chúng tôi biết các tin tức xuất hiện trên Facebook hoặc trong các bản tin, nhưng chúng chỉ đơn giản như tin đồn. Những vấn đề đó nhanh chóng rời khỏi đầu bạn khi có gì đó khác để quan tâm … Thêm vào đó, có rất nhiều điều thú vị khác. ”
Phản đối qua Facebook
Hoàng Đức Minh chỉ mới 18 tuổi khi anh làm giám đốc chương trình nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu. Sau đó anh thành lập Wake it Up, một khởi động nhằm trao quyền thông qua các hoạt động xã hội. Gần đây, Minh đã tham gia vào một chiến dịch giúp ngăn ngừa kế hoạch của chính quyền chặt 6.700 cây cổ thụ ở Hà Nội bằng cách vận động hàng trăm người xuống đường biểu tình.
“Tham gia các hoạt động xã hội không chỉ là mối quan tâm, mà còn là cơ hội để tôi phát triển các kỹ năng cá nhân của mình”, Minh nói. “Điều quan trọng là tìm ra những cá nhân có năng lực để bắt đầu làm việc với nhau.”
Sự phẫn nộ của công chúng phản đối kế hoạch chặt 6.700 cây cổ thụ ở Hà Nội đánh dấu một sự thay đổi đáng kể trong sự tham gia của người dân Việt Nam vào việc xã hội, chứng tỏ tiềm năng tác động của việc huy động cộng đồng thông qua phương tiện truyền thông xã hội.
Giống như nhiều nước khác, các phương tiện truyền thông xã hội như Facebook đã thu hút được sự chú ý ở Việt Nam như là nguồn thông tin chính của họ. Theo Reuters, 52 triệu tài khoản đang hoạt động của Việt Nam làm cho quốc gia này trở thành một trong mười nước có số người sử dụng Facebook nhiều nhất. Sự phổ biến của mạng xã hội đã trở thành công cụ chính trong việc đóng góp cho sự thay đổi xã hội mà Bộ Thông tin và Truyền thông đầu năm nay đã yêu cầu Facebook, Google và YouTube xóa và chặn nội dung bị nhà nước cho là “độc hại.” Google đã phần nào tuân thủ bằng cách chặn 1,500 trong số hơn 2.000 video trên YouTube mà chính phủ muốn xóa.
Giống như Wake it Up, nhiều sáng kiến xã hội bắt đầu bởi các tổ chức phi chính phủ như Live and Learn, ISEE và Viet Pride đã vươn tới hàng nghìn người qua Facebook. Sự gia tăng của các phương tiện truyền thông xã hội đã tạo ra một nền tảng cho những người trẻ tuổi với mong muốn được lắng nghe, lấp đầy khoảng trống do sự thiếu hụt các không gian được chính thức công nhận.
Các phản ứng cũng khác nhau dựa trên nội dung. Một số, như vấn đề môi trường và giới tính thứ ba, lôi kéo được sự quan tâm của công chúng trong khi nhiều vấn đề khác như tham nhũng, giới tính, quyền của các dân tộc thiểu số, quyền tự do ngôn luận – chưa nhận được nhiều sự ủng hộ; một dấu hiệu cho thấy một số vấn đề được coi là chính trị, và do đó nhạy cảm hơn, so với những vấn đề khác.
Bùi Trà My, một giáo viên văn hoá và truyền thông trẻ tuổi tại Trường Olympia ở Hà Nội, đã viết một số bài báo nghiên cứu về sự tham gia của thanh niên vào các mạng xã hội. Cô tin rằng các mạng xã hội đã thay đổi cách những người trẻ suy nghĩ về sự tham gia; sự liên đới trực tuyến có thể thường bị nhầm lẫn với hành động thực sự. “Bạn có thể gõ một chữ ký trực tuyến trên petitiononline.com và cảm thấy yên tâm rằng bạn đã hoàn thành trách nhiệm dân sự của mình. Và nó cũng siêu dễ dàng để tham gia các nhóm trên Facebook bằng một nhấp chuột,”cô nói.
“Nhưng quan tâm đến các vấn đề xã hội và chính trị không phải là trách nhiệm, nó là một yêu cầu”, cô nói thêm. “Và hành động chỉ diễn ra khi người ta nhận thức được rằng những vấn đề như vậy có thể có ảnh hưởng trực tiếp đến họ.”
Một thế hệ trong quá trình chuyển đổi
Có nhiều lý do khiến thanh niên Việt Nam không tham gia chính trị. Trí Phương, một nghiên cứu viên của Đại học Yale nghiên cứu về văn hóa thanh thiếu niên và sự tham gia của giới trẻ vào các mạng xã hội ở Việt Nam, nói rằng hệ thống giáo dục hiện nay đã không đáp ứng được nhu cầu của thanh niên thể hiện mình hoặc khuyến khích họ tham gia tích cực vào các hoạt động công dân. Trong khi thanh thiếu niên có thể nhận thức được các vấn đề xã hội, nhiều người thiếu động lực để tìm kiếm các giải pháp vì họ cảm thấy bị loại trừ khỏi quá trình ra quyết định.
“Thanh niên Việt Nam không tham gia chính trị chỉ đơn giản bởi vì nó không có ý nghĩa gì đối với cuộc sống của họ.”
“Những người trẻ tuổi nổi dậy khi họ cảm thấy quyền của họ bị từ chối,” ông nói. Điều này rõ ràng đã xảy ra ở một số nơi trên thế giới, chẳng hạn như Phong trào Chiếm đóng ở Mỹ hoặc Mùa xuân Ả Rập ở Trung Đông khi người dân bị đàn áp nặng nề hoặc khi những người trẻ tuổi cảm thấy bị tước đoạt khỏi hệ thống xã hội. Họ quan tâm đến chính trị vì họ cảm thấy tức giận và họ không có lựa chọn nào khác. ”
“Tại Việt Nam, tôi nghĩ rằng chừng nào những người trẻ tuổi còn có các lựa chọn khác để làm sao lãng chính họ, họ sẽ không quan tâm đến chính trị,” ông nói “Thanh niên Việt Nam không tham gia chính trị chỉ đơn giản bởi vì nó không có ý nghĩa gì đối với cuộc sống của họ.”
Dương, Minh và My có cùng độ tuổi, với những đặc điểm rất giống nhau: cả ba đều trẻ, dân thành thị và giáo dục. Nhưng thái độ khác nhau của họ đối với xã hội cho thấy sự đa dạng trong tầng lớp trung lưu mới của Việt Nam.
“Tôi sinh ra trong giai đoạn chuyển đổi kinh tế, chứng kiến những thăng trầm của tổ chức xã hội, sự tái phát minh của nhiều giá trị và ảnh hưởng của nhiều dòng văn hoá vào thế hệ của tôi”, My nói. “Bị mắc kẹt trong những thay đổi như vậy khiến tôi cảm thấy bị thôi thúc để biết nhiều hơn, và để nghiên cứu phát triển xã hội.”
Minh, nhà hoạt động, lạc quan về sự đóng góp của thế hệ anh đối với xã hội. “Trong bảy năm qua, đã có những thay đổi lớn trong giới trẻ,” ông nói. “Tôi vẫn nghĩ rằng thanh thiếu niên thành thị đóng một vai trò cơ bản trong hoạt động xã hội ở Việt Nam. Trong bối cảnh quốc gia của chúng ta, khi bạn xem xét nội hàm giáo dục, cũng như các điều kiện kinh tế và chính trị, không khó hiểu tại sao những người trẻ tuổi lại dành ít thời gian hơn cho các vấn đề xã hội và nhiều hơn cho những hưởng thụ cá nhân. ”
Anh nói thêm: “Công việc của các nhà hoạt động xã hội có thể so sánh với công việc của nhân viên bán hàng. “Bạn cần có khả năng bán [mục tiêu của bạn] để mọi người cảm thấy cảm hứng để hoàn thành trách nhiệm dân sự của họ. Bạn không thể mong đợi xã hội tự nó trở nên tốt hơn, hoặc để cho những người trẻ tuổi năng động hơn. ”
Trở lại quán cà phê, Dương nói rằng cô chưa bao giờ nghe nói về phong trào phản đối chặt 6.700 cây, hoặc bất cứ hoạt động xã hội nào tương tự. “Tôi không thực sự tin tưởng vào hoạt động của Facebook vì có rất nhiều tin tức giả mạo được đưa lên đó.”
Cô im lặng khi được hỏi về công việc mơ ước của mình. “Tôi cảm thấy bất an với mọi thứ”, cô nói. “Đã có lần khi tôi nghĩ đến việc thôi việc vì tôi sẽ trở thành một giáo viên, điều đó sẽ ảnh hưởng đến sinh viên của tôi. Nhưng tôi đã sống phụ thuộc dưới sự che chở quá mức của bố mẹ, và tôi không nghĩ rằng tôi có đủ can đảm để thay đổi. ”
Yen Duong là nhà báo và nhà văn hiện ở Hà Nội. Cô tốt nghiệp thạc sỹ về truyền thông tại Đại học Vaasa (Phần Lan), với trọng tâm là các khái niệm văn học và truyền thông đương đại. Nhiều bài viết của cô được đăng tải ở duoyen.com. Bạn đọc có thể liên lạc với tác giả theo yen.ddb@gmail.com.
Height Insoles: Hi, I do believe this is an excellent site. I stumbledupon …
http://fishinglovers.net: Appreciate you sharing, great post.Thanks Again. Keep writi…
Achilles Pain causes: Every weekend i used to pay a quick visit this site, as i w…
December 2, 2017
Sự thờ ơ chính trị của thanh niên Việt Nam
by Nhan Quyen • [Human Rights]
Yen Duong, New Naratif, ngày 01/12/2017
(bản dịch của Vũ Quốc Ngữ)
Dương đồng ý gặp tôi tại một quán cà phê ở trung tâm của Hà Nội vào một buổi tối thứ Năm ẩm ướt. Đó là một trong những địa điểm yêu thích của cô để đi chơi trong những ngày cuối tuần-một trong số hàng nghìn quán cà phê mầm khắp thủ đô của Việt Nam, nơi mà việc thiếu không gian công cộng đã tạo ra những cơ hội kinh doanh rất lớn. Tuy nhiên những ngày trong tuần của cô ấy giống như ngày lễ Groundhog Day (một ngày lễ vào ngày 02/12 của Mỹ). Cô làm việc từ 9h đến 17h ở một trường đại học lớn và có ít biến động trong thói quen hàng ngày của cô: đi làm, về nhà, ngủ, và lặp lại.
Cô ấy đã tham dự kỳ thi viên chức gần đây cho một vị trí công chức với sự hứa hẹn việc làm suốt đời. Tuy nhiên, dường như Dương không có vẻ quá bận tâm về kỳ thi, cô biết cô sẽ đỗ.
Báo cáo Kết quả Thực hiện Quản trị và Hành chính công năm 2016 đã khẳng định vấn đề gia đình và tham nhũng trong khu vực công của Việt Nam là “vấn đề có hệ thống”; quan hệ cá nhân và hối lộ rất cần thiết cho những ai muốn theo đuổi sự nghiệp công chức.
Những kỳ thi công chức như vậy được xem như là một hình thức hơn là một sự thách thức đối với những người trẻ Việt Nam như Dương. Sự giàu có, bằng cấp đại học, mối quan hệ và sự ổn định nghề nghiệp: đó là những điều mà phần lớn xác định tầng lớp trung lưu mới của Việt Nam, và Dương, sinh ra trong một gia đình đặc quyền, có tất cả. Quyết định của cô để trở thành một công chức cũng tương tự như lý do cô làm việc trong trường đại học: cô không thể nghĩ ra các lựa chọn thay thế dễ dàng hơn, nhanh hơn hoặc tốt hơn.
Đặc quyền này có thể dễ dàng tạo ra sự thờ ơ chính trị. “Khi mọi thứ đã được mang đến cho bạn, bạn không thực sự nghĩ về ngày mai,” Dương nói. “Ngày mai sẽ vẫn như thế.”
Sự thờ ơ là một căn bệnh
Theo ước tính năm 2015 của Liên Hiệp quốc, một nửa dân số Việt Nam dưới 30 tuổi, nghĩa là ở độ tuổi có tiềm năng trở thành một lực lượng đáng kể cho sự thay đổi trong nước. Đoàn Thanh niên Cộng sản, tổ chức thanh niên lớn nhất của đất nước, đã tích cực tiếp cận với thanh niên Việt Nam để truyền bá thông điệp của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN). Nhưng các nhà lãnh đạo thanh niên đang ngày càng khó khăn để kết nối với lớp trẻ, những người đang cảm thấy thoải mái với Internet, Facebook, và điện thoại thông minh.
Các chuyên gia nói rằng các chiến dịch để thu hút những người trẻ tuổi vào các hoạt động công cộng gặp khó khan. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực nhằm huy động họ, nhưng tuổi trẻ Việt Nam nhìn chung vẫn thờ ơ với chính trị.
Vào năm 2015, tổ chức Hướng tới Sự minh bạch (Towards –Transparency), một tổ chức tư vấn phi lợi nhuận thuộc Minh bạch Toàn cầu (Transparency International) đã phỏng vấn 1.110 người Việt Nam từ 15 đến 30 tuổi. Kết quả phỏng vấn cho thấy 74% người được hỏi có rất ít hoặc không có thông tin về các sáng kiến chống tham nhũng, và 45% thanh thiếu niên được giáo dục cho rằng báo cáo về tham nhũng là vô ích. Đây là những phát hiện đáng lo ngại, đặc biệt là trong hoàn cảnh Việt Nam xếp hạng khá thấp trong Chỉ số Nhận thức Tham nhũng năm 2016 của Tổ chức Minh bạch Toàn cầu.
Sự thờ ơ này vượt xa vấn đề tham nhũng: nghiên cứu cho thấy những người Việt Nam trẻ tuổi thuộc tầng lớp trung lưu quan tâm đến tiêu dùng, hoạt động giải trí, duy trì và đạt được vị thế xã hội hơn là về chính trị.
Điều này đã được giải thích trong bài báo “Tầng lớp thanh niên trung lưu chuyên nghiệp ở Việt Nam sau cải cách: Bản sắc, Sự liên tục và Thay đổi” như là kết quả của sự hợp nhất giữa mối quan hệ giữa tầng lớp trung lưu với nhà nước và chủ nghĩa tư bản toàn cầu. Những người Việt Nam trung lưu đã theo đuổi những cải cách kinh tế trong nửa cuối những năm 1980 theo nhiều cách giống với tầng lớp trung lưu ở nhiều nước khác, đặc biệt là trong các lĩnh vực như định hướng tiêu dùng và chứa đựng những nguyện vọng cho sự phát triển cá nhân và nghề nghiệp, quan hệ với nhà nước Việt Nam. Với đặc quyền và lợi thế vật chất của họ gắn liền với hiện trạng chính trị, giới trẻ Việt Nam trung lưu có khuynh hướng biểu lộ những đặc điểm của thanh thiếu niên trung lưu khác mà không có ý thức chính trị tương ứng hoặc sự tham gia vào chính trị.
Dương thừa nhận rằng cô không biết gì về cơ cấu chính trị ở Việt Nam, cũng như về bất kỳ nhà lãnh đạo nào của đất nước này. Đối với cô, bỏ phiếu cho các đại biểu hội đồng nhân dân địa phương chỉ là một bài tập ngẫu nhiên lựa chọn giữa một khuôn mặt không quen thuộc và một khuôn mặt khác.
“Một khi bạn có đặc quyền không phải suy nghĩ, bạn sẽ không suy nghĩ.”
Cô cũng nói rằng cô không quan tâm đến tham nhũng tràn lan, tranh chấp đất đai ở địa phương, các sự kiện quan trọng như Hội nghị thượng đỉnh về Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương gần đây, hoặc thậm chí về các vấn đề quốc tế như hoạt động của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump (cô nghe đến tên của ông nhưng không biết những gì ông ta làm.)
“Tại sao tôi phải nghĩ đến điều đó?” Cô hỏi. “Một khi bạn có đặc quyền không phải suy nghĩ, bạn sẽ không suy nghĩ,” cô nói.
Thái độ này không phải của riêng cô. Dương nói rằng các đồng nghiệp của cô tại trường đại học – nhiều người đang được đào tạo để trở thành giáo sư chính quy – đều có thái độ như cô. “Chúng tôi biết các tin tức xuất hiện trên Facebook hoặc trong các bản tin, nhưng chúng chỉ đơn giản như tin đồn. Những vấn đề đó nhanh chóng rời khỏi đầu bạn khi có gì đó khác để quan tâm … Thêm vào đó, có rất nhiều điều thú vị khác. ”
Phản đối qua Facebook
Hoàng Đức Minh chỉ mới 18 tuổi khi anh làm giám đốc chương trình nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu. Sau đó anh thành lập Wake it Up, một khởi động nhằm trao quyền thông qua các hoạt động xã hội. Gần đây, Minh đã tham gia vào một chiến dịch giúp ngăn ngừa kế hoạch của chính quyền chặt 6.700 cây cổ thụ ở Hà Nội bằng cách vận động hàng trăm người xuống đường biểu tình.
“Tham gia các hoạt động xã hội không chỉ là mối quan tâm, mà còn là cơ hội để tôi phát triển các kỹ năng cá nhân của mình”, Minh nói. “Điều quan trọng là tìm ra những cá nhân có năng lực để bắt đầu làm việc với nhau.”
Sự phẫn nộ của công chúng phản đối kế hoạch chặt 6.700 cây cổ thụ ở Hà Nội đánh dấu một sự thay đổi đáng kể trong sự tham gia của người dân Việt Nam vào việc xã hội, chứng tỏ tiềm năng tác động của việc huy động cộng đồng thông qua phương tiện truyền thông xã hội.
Giống như nhiều nước khác, các phương tiện truyền thông xã hội như Facebook đã thu hút được sự chú ý ở Việt Nam như là nguồn thông tin chính của họ. Theo Reuters, 52 triệu tài khoản đang hoạt động của Việt Nam làm cho quốc gia này trở thành một trong mười nước có số người sử dụng Facebook nhiều nhất. Sự phổ biến của mạng xã hội đã trở thành công cụ chính trong việc đóng góp cho sự thay đổi xã hội mà Bộ Thông tin và Truyền thông đầu năm nay đã yêu cầu Facebook, Google và YouTube xóa và chặn nội dung bị nhà nước cho là “độc hại.” Google đã phần nào tuân thủ bằng cách chặn 1,500 trong số hơn 2.000 video trên YouTube mà chính phủ muốn xóa.
Giống như Wake it Up, nhiều sáng kiến xã hội bắt đầu bởi các tổ chức phi chính phủ như Live and Learn, ISEE và Viet Pride đã vươn tới hàng nghìn người qua Facebook. Sự gia tăng của các phương tiện truyền thông xã hội đã tạo ra một nền tảng cho những người trẻ tuổi với mong muốn được lắng nghe, lấp đầy khoảng trống do sự thiếu hụt các không gian được chính thức công nhận.
Các phản ứng cũng khác nhau dựa trên nội dung. Một số, như vấn đề môi trường và giới tính thứ ba, lôi kéo được sự quan tâm của công chúng trong khi nhiều vấn đề khác như tham nhũng, giới tính, quyền của các dân tộc thiểu số, quyền tự do ngôn luận – chưa nhận được nhiều sự ủng hộ; một dấu hiệu cho thấy một số vấn đề được coi là chính trị, và do đó nhạy cảm hơn, so với những vấn đề khác.
Bùi Trà My, một giáo viên văn hoá và truyền thông trẻ tuổi tại Trường Olympia ở Hà Nội, đã viết một số bài báo nghiên cứu về sự tham gia của thanh niên vào các mạng xã hội. Cô tin rằng các mạng xã hội đã thay đổi cách những người trẻ suy nghĩ về sự tham gia; sự liên đới trực tuyến có thể thường bị nhầm lẫn với hành động thực sự. “Bạn có thể gõ một chữ ký trực tuyến trên petitiononline.com và cảm thấy yên tâm rằng bạn đã hoàn thành trách nhiệm dân sự của mình. Và nó cũng siêu dễ dàng để tham gia các nhóm trên Facebook bằng một nhấp chuột,”cô nói.
“Nhưng quan tâm đến các vấn đề xã hội và chính trị không phải là trách nhiệm, nó là một yêu cầu”, cô nói thêm. “Và hành động chỉ diễn ra khi người ta nhận thức được rằng những vấn đề như vậy có thể có ảnh hưởng trực tiếp đến họ.”
Một thế hệ trong quá trình chuyển đổi
Có nhiều lý do khiến thanh niên Việt Nam không tham gia chính trị. Trí Phương, một nghiên cứu viên của Đại học Yale nghiên cứu về văn hóa thanh thiếu niên và sự tham gia của giới trẻ vào các mạng xã hội ở Việt Nam, nói rằng hệ thống giáo dục hiện nay đã không đáp ứng được nhu cầu của thanh niên thể hiện mình hoặc khuyến khích họ tham gia tích cực vào các hoạt động công dân. Trong khi thanh thiếu niên có thể nhận thức được các vấn đề xã hội, nhiều người thiếu động lực để tìm kiếm các giải pháp vì họ cảm thấy bị loại trừ khỏi quá trình ra quyết định.
“Thanh niên Việt Nam không tham gia chính trị chỉ đơn giản bởi vì nó không có ý nghĩa gì đối với cuộc sống của họ.”
“Những người trẻ tuổi nổi dậy khi họ cảm thấy quyền của họ bị từ chối,” ông nói. Điều này rõ ràng đã xảy ra ở một số nơi trên thế giới, chẳng hạn như Phong trào Chiếm đóng ở Mỹ hoặc Mùa xuân Ả Rập ở Trung Đông khi người dân bị đàn áp nặng nề hoặc khi những người trẻ tuổi cảm thấy bị tước đoạt khỏi hệ thống xã hội. Họ quan tâm đến chính trị vì họ cảm thấy tức giận và họ không có lựa chọn nào khác. ”
“Tại Việt Nam, tôi nghĩ rằng chừng nào những người trẻ tuổi còn có các lựa chọn khác để làm sao lãng chính họ, họ sẽ không quan tâm đến chính trị,” ông nói “Thanh niên Việt Nam không tham gia chính trị chỉ đơn giản bởi vì nó không có ý nghĩa gì đối với cuộc sống của họ.”
Dương, Minh và My có cùng độ tuổi, với những đặc điểm rất giống nhau: cả ba đều trẻ, dân thành thị và giáo dục. Nhưng thái độ khác nhau của họ đối với xã hội cho thấy sự đa dạng trong tầng lớp trung lưu mới của Việt Nam.
“Tôi sinh ra trong giai đoạn chuyển đổi kinh tế, chứng kiến những thăng trầm của tổ chức xã hội, sự tái phát minh của nhiều giá trị và ảnh hưởng của nhiều dòng văn hoá vào thế hệ của tôi”, My nói. “Bị mắc kẹt trong những thay đổi như vậy khiến tôi cảm thấy bị thôi thúc để biết nhiều hơn, và để nghiên cứu phát triển xã hội.”
Minh, nhà hoạt động, lạc quan về sự đóng góp của thế hệ anh đối với xã hội. “Trong bảy năm qua, đã có những thay đổi lớn trong giới trẻ,” ông nói. “Tôi vẫn nghĩ rằng thanh thiếu niên thành thị đóng một vai trò cơ bản trong hoạt động xã hội ở Việt Nam. Trong bối cảnh quốc gia của chúng ta, khi bạn xem xét nội hàm giáo dục, cũng như các điều kiện kinh tế và chính trị, không khó hiểu tại sao những người trẻ tuổi lại dành ít thời gian hơn cho các vấn đề xã hội và nhiều hơn cho những hưởng thụ cá nhân. ”
Anh nói thêm: “Công việc của các nhà hoạt động xã hội có thể so sánh với công việc của nhân viên bán hàng. “Bạn cần có khả năng bán [mục tiêu của bạn] để mọi người cảm thấy cảm hứng để hoàn thành trách nhiệm dân sự của họ. Bạn không thể mong đợi xã hội tự nó trở nên tốt hơn, hoặc để cho những người trẻ tuổi năng động hơn. ”
Trở lại quán cà phê, Dương nói rằng cô chưa bao giờ nghe nói về phong trào phản đối chặt 6.700 cây, hoặc bất cứ hoạt động xã hội nào tương tự. “Tôi không thực sự tin tưởng vào hoạt động của Facebook vì có rất nhiều tin tức giả mạo được đưa lên đó.”
Cô im lặng khi được hỏi về công việc mơ ước của mình. “Tôi cảm thấy bất an với mọi thứ”, cô nói. “Đã có lần khi tôi nghĩ đến việc thôi việc vì tôi sẽ trở thành một giáo viên, điều đó sẽ ảnh hưởng đến sinh viên của tôi. Nhưng tôi đã sống phụ thuộc dưới sự che chở quá mức của bố mẹ, và tôi không nghĩ rằng tôi có đủ can đảm để thay đổi. ”
Yen Duong là nhà báo và nhà văn hiện ở Hà Nội. Cô tốt nghiệp thạc sỹ về truyền thông tại Đại học Vaasa (Phần Lan), với trọng tâm là các khái niệm văn học và truyền thông đương đại. Nhiều bài viết của cô được đăng tải ở duoyen.com. Bạn đọc có thể liên lạc với tác giả theo yen.ddb@gmail.com.